[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Skoro zaś kończy się opowieść o czasach ostatniej olimpiady, wypada przypomnieć i uzu-
pełnić  także w tym celu, aby krąg się zamknął  to, o czym była mowa na pierwszych stro-
nach książki:
Teodozjusz stanął w Mediolanie wczesną zimą roku 395, bardzo osłabiony. Tłumaczono to
w jego otoczeniu trudami zeszłorocznej kampanii wojennej, tej przeciw Eugeniuszowi, w
istocie jednak przyczyna niemocy tkwiła głębiej. Chory czuł się tak z
le, że dni swoje uważał
już za policzone. Przygnębiało go również  przynajmniej tak opowiadano  wspomnienie
pewnej przepowiedni, jaką usłyszano z ust pustelnika imieniem Jan jeszcze w trakcie pierw-
szych przygotowań do wyprawy przeciw uzurpatorowi. Eremita przebywał w południowym
Egipcie, na szczycie wysokiej góry, w celi, którą wzniósł własnymi rękami; nie opuszczał jej
przez lat dziesiątki. Jadał tylko surowe owoce i warzywa (bo ognia nie rozpalał nigdy), skła-
dane w ofierze na progu przez okolicznych mieszkańców oraz pielgrzymów, przybywających
tu ze stron dalekich. Można było ujrzeć jego twarz i usłyszeć słowa tylko w soboty i niedzie-
le, kiedy otwierał na krótko okno swej celi; wtedy udzielał rad, niekiedy zaś  tak mówiono 
odsłaniał przyszłość. Gdy sława świątobliwości i mocy wieszczej  sława fantastycznie ubar-
wiona  dotarła do Konstantynopola, cesarz wyprawił do Egiptu swego zaufanego eunucha,
by zapytał, jaki będzie wynik zmagań obecnych. Póz
niejsza legenda twierdziła, że Jan odpo-
wiedział: Twój pan w tej wojnie zwycięży, lecz wnet potem umrze!
W każdym razie cesarz, który pokonał przeciwnika, a sam stał się ofiarą cierpień niezno-
śnych, przewidywał najgorsze. Z tego powodu rozkazał przywołać z Konstantynopola syna
młodszego, zaledwie jedenastoletniego Honoriusza. Kiedy tylko chłopiec zjawił się w Me-
diolanie, ojciec jakby odzyskał siły. I to do tego stopnia, że uznał za wskazane właśnie teraz i
tutaj uczcić wyścigami rydwanów zwycięstwo, jakie przed kilku miesiącami odniósł w doli-
nie rzeki Frigidus. Zawody wyznaczono na dzień 17 stycznia. Teodozjusz przybył wraz ze
swym orszakiem do hipodromu już we wczesnych godzinach rannych; albowiem ów cesarz,
za którego panowania zgasły igrzyska w Olimpii, wcale nie należał do bezwzględnych prze-
ciwników tego rodzaju rozrywek. Kto wie, może nawet pasjonował się nimi, dzieląc upodo-
bania ogromnej większości swych poddanych? Ci bowiem nie bardzo chcieli pojąć, że emo-
105
cje, jakich dostarczają stadiony i sceny, to podstępne sztuczki szatana i perfidnych sług jego,
przyjemności grzeszne w swej istocie, a zgubne w skutkach  jak uporczywie wołała garstka
najgorliwszych i najwymowniejszych szermierzy nowej religii.
Teodozjusz zmarł tego samego dnia póz
nym wieczorem w mediolańskim pałacu. Za dwa
dni, 19 stycznia, obchodziłby szesnastą rocznicę swego panowania. Imperium zostało po-
dzielone pomiędzy dwóch jego synów; a podział ten miał się okazać trwały i ostateczny. Jesz-
cze w tymże samym roku 395, i to zaledwie w kilka miesięcy po śmierci wielkiego władcy,
spadł na część wschodnią cesarstwa cios bolesny; i to spadł na ziemie najbogatsze w zabytki,
na miejsca otaczane powszechnie czcią największą! Wystarczy wymienić same ich nazwy,
święte dla każdego Hellena: wróg najechał Ateny, miasto Sofoklesa i Sokratesa, Platona i
Arystotelesa; Eleuzis, przybytek bogiń Demeter i Persefony; Olimpię, gdzie jeszcze tak nie-
dawno odbywały się igrzyska i herold ogłaszał prastarym zwyczajem ekecheirię, czyli pokój
na okres trwania zawodów. Jak doszło do tego? Zbuntowali się dotychczasowi sojusznicy
Teodozjusza, Wizygoci, walczący po jego stronie w bitwie nad rzeką Frigidus. Prowadził ich
Alaryk. Pustosząc szeroko różne krainy Bałkanów przeszli Termopile. Zdobyli i złupili Ateny
oraz leżące w pobliżu Eleuzis, a masy ich mieszkańców pognali w niewolę. Spalili Korynt.
Wdarli się na Peloponez. Grabiąc tamtejsze okolice nie oszczędzili także Olimpii, gdzie na-
gromadziły się w świątyniach w ciągu wieków niezmierne masy drogocennych przedmiotów, [ Pobierz całość w formacie PDF ]