[ Pobierz całość w formacie PDF ]

naturalizmu w latach 1876 1881. | Przede wszystkim jednak sztuka wyżłobiła pierwszą szczelinę w murze
obojętności oficjalnej
krytyki, którą zmusiła do zajęcia stanowiska również i wobec powieściopisarskiej twórczości Zoli.
W zastraszający sposób mnożą się cuda  pisał Zola we wrześniu 1872 r. wobec ogromnego istotnie
urodzaju na rozmaite nadprzyrodzone zjawiska  [...] Za Cesarstwa niebo odpoczywaÅ‚o £...] Z
więci pańscy
tolerowali Bonapartego, choć nie darzyli go nadmierną miłością [...] Przychodzi republika i niebo się budzi.
Trzepie się i przywraca do stanu używalności niebiańskie worki z cudami [,..] Niebo nie chce republiki i dlatego
rozwija tak gorączkową działalność; uzdrawia konające sługi, po to zapewne, aby pokazać, jak wspaniałe
rezultaty osiągnęłoby w dniu, w którym zostałaby mu powierzona kuracja Francji.*
Nazajutrz po upadku Napoleona III Kościół opowiedział się we Francji po stronie ugrupowań konserwa-
tywnych, dążących do restauracji monarchii. Zaostrzyło to gwałtownie konflikt między republikanami a partią
klerykalną, który narastał już za czasów Drugiego Cesarstwa, kiedy to udzielała ona Napoleonowi wydatnej
pomocy w walce z opozycją. Postanowienia soboru z lipca 1870 r., które oznaczały początek wielkiej krucjaty
Kościoła przeciwko  duchowi współczesności", nie mogły oczywiście tego konfliktu załagodzić. Wręcz
przeciwnie. Brutalność ofensywy wywołała równie brutalną obronę  republikański ruch antykleryfcalny.
Szczególne nasilenie walki przypadło po raz pierwszy na rok 1873, upamiętniony majowym zwycięstwem
skrajnej reakcji: upadkiem Thiersa. Jego następca, monarchista i klerykał, generał Mac-Mahon, ten sam,
który pokonaÅ‚ KomunÄ™ i przez lud paryski nazwany  %
/ /
został  zwycięzcą z cmentarza P&re-Lachaise", powierzył misję utworzenia nowego gabinetu przedstawicielom
prawicy. Do władzy doszli książę de Broglie i spółka, inaugurując ochrzczoną mianem  porządku moralnego"
erę reakcji politycznej, społecznej i religijnej. Francja znalazła się znowu pod rządami ludzi reprezentujących
idee, które Zola zwalczał od samego początku swojej kariery.
Nic więc dziwnego, że  czuły, jak zawsze, na palące problemy chwili  postanowił teraz właśnie napisać
swoją  powieść o księżach", która wedle projektu z 1869 r. miała na przykładzie  zakochanego księdza"
ilustrować walkę między religią a naturą. Na czwartym miejscu rozbudowanej listy projektów z 1872 r. widnieje
tytuł Grzech księdza Mouret. Początkowo Zola zamierzał po prostu rozszerzyć ramy tej powieści w taki sposób,
aby rozprawić się w niej jednocześnie ze środowiskiem klerykalnym, o czym świadczy pierwotny szkic rzucony
na papier wiosną 1873 r., zanim jeszcze narodził się pomysł drugiej powieści
0 księżach. Widocznie jednak doszedł do wniosku  być może pod wpływem narastającego konfliktu poli-
tycznego  że filozoficzna rozprawa z katolicyzmem
1 polityczna rozprawa z klerykalizmem nie zmieszczą się w ramach jednego utworu. Dosyć, że odkłada akta
Grzechu, aby napisać najpierw powieść o  politycznej roli kleru", a na końcu listy z 1872 r. pojawia się, dopi-
sany póz
niej, tytuł Podbój miasta Plassans.
Ta trzecia chronologicznie lista, sporządzona około 1872 r. i uzupełniana w liatach następnych, zawiera już
siedemnaście pozycji; cykl jednak miał wzbogacić się nie o siedem, lecz o osdem tomów, gdyż dwa z przewi-
dywanych w 1869 r. dziesięciu projektów dały wspólnie jedną powieść, Zdobycz. Te siedemnaście powieści to
napisane już Początki fortuny Rougonów i Zdobycz,
przygotowywany właśnie Brzuch Paryża oraz projekty czternastu dalszych tomów:
Grzech księdza Mouret  Sergiusz 1 Denlse Mouret Powieść polityczna (gazety)  Eugeniusz Rougon
Powieść o sztuce  Klaudiusz Lantier Powieść o rencie dożywotniej  Agata Mouret Powieść ludowa 
Gerwazyna Ledoux i jej dzieci Powieść o wojnie włoskiej  Jan Macąuart Powieść o wielkim handlu (sklep
bławatny)  Oktawiusz Mouret: powracają Mouretowie, Sergiusz i Denlse [ten projekt, zapewne póz
niejszy,
dopisany został na Interlinii] Powieść o półświatku  Anna Ledoux Powieść sądownicza  Stefan Lantier [na
interlinii dopisane: koleje]
Powieść o klęsce (studium gazet pod koniec Cesarstwa)  powracają Arystydes, Eugeniusz i inni Powieść o
wojnie, oblężeniu i Komunie  - powracają Maksym i dzieci
Powieść naukowa  Paskal, Klotylda, powracają Piotr Rougon, Felicja, Macquart itd. Paskal a synowie
Maksyma Jakaś powieść zapewne z Franciszkiem Mouretem i Martą Rougon [na marginesie tytuł: Podbój
miasta Plassans] Druga powieść robotnicza  szczególnie polityczna. Robotnik jako rewolucyjne narzędzie
powstań, Komuny. Fotografia powstańca zabitego w 48 r. Doprowadza do maja 71 r."
Dwa z powyższych projektów (powieść o rencie dożywotniej i powieść o wojnie włoskiej) nie zostaną
zrealizowane. Pozostałe dadzą, po większych lub mniejszych modyfikacjach: Grzech księdza Mouret, Jego [ Pobierz całość w formacie PDF ]