[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ducha, którego dawcą jest ojciec. Silniejszym z tych elementów jest pierwiastek
krwi, dlatego dziecko należy do matki i jej klanu - nie do ojca. Jeżeli klan
żony każe jej zostawić męża i wracać do rodzinnej wioski, zabiera ona ze sobą
wszystkie dzieci (bo żona co prawda mieszka w wiosce i w domu męża, ale jest tam
tylko niejako w gościnie). Ta szansa powrotu do swojego klanu sprawia, że jeżeli
mąż ją porzuci, kobieta ma gdzie się podziać. Może też sama się wynieść, jeżeli
będzie on dla niej despotą. Ale są to sytuacje skrajne, bo zwykle rodzina jest
silną i żywotną komórką, w której wszyscy mają zwyczajowo wyznaczone role i
każdy zna swoje powinności. Rodzina jest zawsze liczna - to kilkadziesiąt osób.
Mąż, żona (żony), dzieci, kuzyni. Jeżeli jest to możliwe, rodzina zbiera się
często i wspólnie spędza czas. Wspólne spędzanie czasu jest jedną z największych
wartości, którą wszyscy starają się szanować. Ważne jest, by mieszkać razem albo
blisko siebie: jest dużo prac, które można wykonać tylko zbiorowo - inaczej nie
ma szansy na przeżycie. Dziecko wychowuje się w rodzinie, ale w miarę, jak
dorasta, widzi, że granice jego świata społecznego sięgają dalej, że obok żyją
inne, widzi, że, że obok żyją inne rodziny i że wiele tych rodzin razem stanowi
klan. Klan tworzą ci wszyscy, którzy wierzą, że mieli wspólnego praprzodka.
Jeżeli wierzę, że kiedyś ty i ja mieliśmy tego samego praprzodka - to należymy
do jednego klanu. Z tego przekonania wynikają niesłychanie ważne konsekwencje.
Np. mężczyz
nie i kobiecie z tego samego klanu nie wolno mieć kontaktów
seksualnych. Jest to objęte najostrzejszym tabu. W przeszłości za jego
naruszenie oboje byli skazywani na śmierć. Ale i dziś jest to ciężkie
wykroczenie, które może rozgniewać duchy przodków i ściągnąć na klan masę
nieszczęść. Na czele klanu stoi wódz. Wybiera go zgromadzenie klanu, któremu
przewodzi rada starszych. Starsi to szefowie wsi, wodzowie podkłanów, funkcyjni
wszelkiego rodzaju. Może być kilku kandydatów i wiele głosowań, bo ten wybór ma
znaczenie: pozycja wodza jest ważna. Od momentu wyboru wódz staje się osobą
świętą. Odtąd nie wolno mu chodzić boso. Ani bezpośrednio siadać na ziemi. Nie
wolno go dotknąć ni powiedzieć o nim złego słowa. %7łe idzie wódz - widać z daleka
po rozpiętym parasolu. Wielki wódz ma ogromny, zdobny parasol, który trzyma
specjalny sługa; mniejszy wódz chodzi z normalnym parasolem kupionym u Araba na
targu. Wódz klanu to funkcja o wyjątkowym znaczeniu. Sednem wiary ludzi Ashanti
jest kult przodków. Klan obejmuje ogromną liczbę istot, ale tylko część możemy
widzieć i spotkać, tę część, która żyje na ziemi. Inni - większość - to
przodkowie, którzy częściowo odeszli, ale w rzeczywistości nadal uczestniczą w
naszym życiu. Patrzą na nas, obserwują nasze zachowanie. Są wszędzie, wszystko
widzą. Mogą nam pomóc, ale mogą też ukarać. Obdarzyć szczęściem albo skazać na
zagładę. Decydują o wszystkim. Dlatego utrzymanie dobrych stosunków z przodkami
jest warunkiem pomyślności całego klanu i każdego z nas. A właśnie za jakość i
temperaturę tych stosunków odpowiada wódz. Jest on pośrednikiem i łącznikiem
dwóch integralnych części klanu: świata przodków i świata żywych. To on
komunikuje żywym, jaka jest wola i decyzja przodków w danej sprawie, on również
błaga ich o przebaczenie, jeżeli żywi naruszyli obyczaj lub prawo. To
przebaczenie można uzyskać, składając przodkom ofiary: kropiąc ziemię wodą lub
winem palmowym, odkładając im jedzenie, zabijając owcę. Wszystko to jednak może
nie wystarczyć - przodkowie będą gniewać się dalej, co oznacza dla żywych ciągłe
niepowodzenia i choroby. Największy gniew wywołują: kazirodztwo, zabójstwo,
samobójstwo, napad, obrażanie wodza, czarownictwo. - Samobójstwo? - zdziwiłem
się. - Jak można ukarać kogoś, kto popełnił samobójstwo? - Prawo nasze
nakazywało obciąć mu głowę. Samobójstwo było złamaniem tabu, a naczelną zasadą
kodeksu klanowego jest to, że każde przewinienie musi być ukarane. Jeżeli zdarzy [ Pobierz całość w formacie PDF ]