[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Napoleon najechał i podbił Hiszpanię, po czym przez jakiś czas ją okupował, ale ani przez moment nie
sprawował w Hiszpanii rządów w prawdziwym tego słowa znaczeniu. Pomimo iż dysponował siłą, i właśnie
dlatego, że wyłącznie siłą. Należy odróżnić fakt czy proces agresji od sytuacji rządzenia. Rządzenie to normalne
sprawowanie władzy, która opiera się zawsze na opinii publicznej; zawsze i wszędzie, zarówno dziś, jak i
dziesięć tysięcy lat temu, zarówno wśród Anglików, jak i wśród dzikich plemion Amazonki. Każdy, kto rządził
na tej ziemi, opierał swe rządy w głównej mierze nie na czymś innym, lecz na opinii publicznej.
Czy jest ktoś zdania, iż władza opinii publicznej stanowi odkrycie dokonane w 1789 roku przez adwokata
nazwiskiem Danton, czy może w XIII wieku przez św. Tomasza z Akwinu? Pojęcie władzy opinii publicznej
odkryto tu czy tam, w tym czy tamtym roku; ale sam fakt, że opinia publiczna jest podstawową siłą, która
powoduje, iż w społeczeństwach ludzkich występuje zjawisko władzy, jest równie odwieczny i niezmienny jak
sam człowiek. Jak w fizyce Newtona ciążenie jest siłą, która powoduje ruch, tak prawo opinii publicznej jest
uniwersalnym ciążeniem w politycznych dziejach. Bez tego nawet nauka historyczna nie byłaby możliwa.
42
Dlatego też miał rację Hume, kiedy mówił, że zadanie historii polega na wykazywaniu, jak władza opinii
publicznej daleka od tego, by być jedynie utopijnym dążeniem, stanowi ten właśnie czynnik, który zawsze
najmocniej ciążył na ludzkich społeczeństwach. Tak więc nawet ten, kto dąży do rządów przy pomocy
janczarów, uzależniony jest zarówno od opinii tych ostatnich, jak i od opinii, jaką się oni cieszą wśród
pozostałych mieszkańców kraju.
Prawda jest taka, że przy pomocy janczarów nie sprawuje się rządów. Talleyrand tak kiedyś powiedział
do Napoleona:  Bagnetami można wszystko załatwić, Sire, ale do jednego się nie nadają - nie można na nich
usiąść . A rządzenie to nie jest gwałtowne wymuszanie władzy, lecz jej spokojne sprawowanie. Czyli, krótko
mówiąc: sprawować rządy to znaczy usiąść. Tron, krzesło edyla, niebieska ława, fotel ministerialny, stolec.
Wbrew naiwnym, obiegowym sądom rządzenie to nie tyle sprawa pięści, co pośladków. Państwo to w
ostatecznym rachunku stan53 opinii; sytuacja statycznej równowagi.
Zdarza się natomiast, że opinia publiczna nie istnieje. W społeczeństwie podzielonym na zwalczające się
grupy, których siła opinii wzajemnie się znosi, nie ma miejsca na ustanowienie rządów. Mamy wówczas do
czynienia ze zjawiskiem podobnym do tych, jakie zachodzą w przyrodzie, która, jak wiadomo, nie znosi próżni.
Otóż pustkę, jaką stwarza nieobecność siły opinii publicznej, wypełnia brutalna siła fizyczna, czyli innymi słowy
ta ostatnia staje się niejako substytutem tej pierwszej.
Dlatego też, jeśli się chce w pełni precyzyjnie przedstawić prawo opinii publicznej jako prawo ciążenia
historycznego, trzeba pamiętać także o wypadkach, kiedy owa opinia publiczna nie istnieje, a dojdziemy
wówczas do starej, szacownej i banalnej prawdy, że można rządzić wbrew opinii publicznej.
Dochodzimy zatem do stwierdzenia, iż rządzenie oznacza panowanie pewnej opinii albo też pewnego
ducha, czyli że, ostatecznie rzecz biorąc, rządzenie to nic innego, jak sprawowanie władzy duchowej. Fakty
historyczne potwierdzają to w całej rozciągłości. Wszelkie rządy pierwotne mają charakter sakralny, ponieważ
opierają się na religii, a religia jest zawsze pierwotną formą tego, co potem przybiera postać ducha, idei, opinii,
czyli ogólnie rzecz biorąc tego, co niematerialne, pozafizyczne. Z tym samym zjawiskiem, tylko na wielką skalę,
mieliśmy do czynienia w wiekach średnich.
Pierwszym państwem czy władzą publiczną, która powstała w Europie, był Kościół z jego specyfiką i
niejako ex definitione  władzą duchową . Przedstawiciele władzy politycznej nauczyli się od Kościoła, że w
gruncie rzeczy oni także sprawują władzę duchową, nadając moc pewnym ideom; i tak powstało Z
więte
Cesarstwo Rzymskie. Doszło więc do tego, że zwalczać się zaczęły dwie władze, które nie mogąc rozdzielić
kompetencji w swej najistotniejszej treści - obie odnoszą się do sfery duchowej - uzgodniły podział czasowy: do
jednej należą sprawy doczesności, do drugiej zaś wieczności. Władza doczesna i władza religijna są tak samo
duchowe; ale pierwsza reprezentuje ducha czasu: opinię publiczną, światową i zmienną; druga - ducha
wieczności: opinię Boga o ludziach i ich przeznaczeniu.
Można zatem równie dobrze powiedzieć, że w takim to a takim okresie rządził dany człowiek, naród czy
jednolita grupa narodów, jak i że w takim to a takim okresie panował na świecie dany system opinii - idei, [ Pobierz całość w formacie PDF ]