[ Pobierz całość w formacie PDF ]

gniew nie na Oronta, jak zapewne sądzi, ale na każmy temu człowiekowi wahać się między
siebie samego. I w ten sposób sprężyna napina jednym a drugim, a przede wszystkim
się od nowa, napina coraz silniej, prowadząc spowodujmy, by te wahania nabrały
do końcowego rozprężenia. A więc mechanizm mechanicznego charakteru przyjmując znaną
powtórzenia znowu jest taki sam. formę prostego, dziecinnego, powszechnie
Jeżeli ktoś postanawia mówić tylko to, co używanego przyrządu. I tym razem otrzymamy
myśli, choćby miał  do upadłego walczyć z obraz podsuwany nam dotąd przez ucieszne
całym światem" 42), nie musi to być niczym przedmioty, obraz mechaniczności
komicznym  takie jest życie, samo życie! przenikającej życie;. Otrzymamy coś
Jeśli ktoś inny wskutek łagodnego charakteru, komicznego.
egoizmu lub wzgardy woli obsypywać ludzi Zatrzymaliśmy się dłużej nad obrazem
pochlebstwami, to również takie jest życie sprężynowego diabełka, żeby wytłumaczyć, w
jaki sposób fantazja komiczna obraca
stopniowo materialny mechanizm w du-
8*
117
n6
bylebyśmy zachowali wyraz
ne poczucie układu
chowy. Zbadajmy jeszcze parę innych gier,
mechanicznego. Ma to miejsce w przypadkach,
poprzestając już tylko na ogólnikowych
kiedy postać komediowa waha się między
uwagach.
dwoma przeciwnymi postanowieniami, z
których każde jednakowo ją pociąga; tak też
2.  Marionetka. Niezliczone są takie sceny
dzieje się z Panurgiem zasięgającym rady w
w komediach, gdzie postaciom zdaje się, że to
sprawie swojego ożenku raz u Pawła, a raz
z własnej woli mówią coś i robią, gdzie więc
znowu u Gawła44). Zwracam uwagę, że autor
zachowują najistotniejszą rzecz z życia,
komediowy zawsze stara się o personifikację
podczas gdy podpatrzone od innej strony
obu sprzecznych postanowień, bo jeżeli nie
okazują się zwykłymi zabawkami w
widzom, to przynajmniej aktorom trzeba dać
rękach kogoś drugiego, kto nimi po
do rąk nici akcji.
prostu się bawi. Niewiele dzieli
Cała powaga życia wypływa z naszej
Geronta i Arganta, którymi porusza Skapen, od
wolności. Uczucia, których dojrzewaniem
pajacyka, którego za sznurki pociąga
pokierowaliśmy, namiętności, których wylę-
dziecko. Posłuchajmy zresztą, co mówi
ganiu dopomagaliśmy walnie, czyny, nad
sam Skapen:  Obmyśliłem już mecha-
którymi zastanawialiśmy się długo i od których
nizm",  Same nieba pchają jednego po
43)
zdołaliśmy się powstrzymać albo któreśmy
drugim w me sieci" itp. Widz oczywiście
spełnili, to wszystko wreszcie, co od nas
staje po stronie hultaja już to wskutek
pochodzi i co do nas przynależy  tylko to
naturalnego instynktu, już to wskutek tego, że
nadaje życiu ton poważny, niekiedy
przynajmniej w wyobraz
ni woli być
~z
al"~~nawet tragiczny,, Czego trzeba, żeby to
oszukującym niż oszukiwanym; wiąże się
wszystko przekształcić w komedię? Trzeba
tedy z hultajem i odtąd sam zaczyna wodzić
sobie wyobrazić, że pozorna wolność skrywa
po scenie marionetką, której sznurki ujął w
pod sobą grę sznurków i że na tym padole
ręce, niczym dziecko, które ją wydostało na
wszyscy jesteśmy, jak mówi poeta,
chwilę od towarzysza zabawy. Jednakowoż
...uniżonymi marionetkami,
ten ostatni warunek nie jest nieodzowny.
których nić jest w rękach Konieczności46',
Równie dobrze możemy pozostać poza
obrębem tego, co się dzieje na scenie,
n8 "9
cu dojdzie do tego, że wszyscy legną na ziemi.
Nie ma więc takiej sceny  autentycznej,
Albo niech to będzie pieczołowicie wznoszony
poważnej, a nawet tragicznej, której fantazja
domek z kart  pierwsza z nich, trącona, nie
nie mogłaby obrócić w śmieszność przez
chce się przewrócić, lecz już druga,
odwołanie się do tego prostego obrazu. Nie ma
zachwiana, gotowa jest to zrobić, i tak praca
takiej gry, przed którą obszerniejsze pole
zniszczenia, coraz szybsze robiąc postępy,
stałoby otworem.
zdąża w zawrotnym tempie ku końcowej
katastrofie. Jakkolwiek mamy tutaj do
3.  Z
nieżna kula. Im więcej poznajemy
czynienia z odrębnymi przedmiotami, nasuwają
chwytów komediowych, tym lepiej
one jednak tę samą abstrakcyjną wizje: skutek
pojmujemy rolę wspomnień z dzieciństwa.
nakładając się na siebie ulega takiemu
Wspomnienia takie mniej może się wiążą z tą [ Pobierz całość w formacie PDF ]