[ Pobierz całość w formacie PDF ]

między świadomością i zewnętrznymi przedmiotami takimi jak formy, zapachy, dz
więki... umysł
pod działaniem błędnego ogarnięcia przez ja, przywiązuje się do przedmiotów przyjemnych, a
odrzuca nieprzyjemne. Ta dyskryminacja rodzi pragnienie i awersję, a poprzez nie  wszystkie
zaburzające emocje, które są przyczyną stanów szczęścia, nieszczęścia i obojętności.
Według wajbhaszików umysł posiada zdolność do ustanawiania bezpośredniego kontaktu z
przedmiotami zmysłów  i tę właśnie możliwość bezpośredniego kontaktu między przedmiotami a
świadomością odrzucają inne systemy buddyjskie, a szczególnie sautrantikowie.
Tybecie również biała magia oraz bogaty światopogląd wyjaśniający naturę wszechświata i człowieka, znakomita
medycyna itp. Wiele osiągnięć tradycji bon zostało przejętych przez buddyzm i tak zasymilowanych, że współcześni
Tybetańczycy uważają je za typowo buddyjskie.
28 Cząsteczki, atomy (dharmy) w filozofii buddyjskiej rozumiane są inaczej niż w nauce zachodniej. Właściwszym
tłumaczeniem terminu dharmy (tyb. cz'os) jest:  najmniejsze elementy rzeczywistości , tak materialnej, jak i
mentalnej itp. Pojęcie to jest bliskie  momentom świadomości z filozofii W. Jamesa.
43
Sautrantika (ci, którzy podążają sutrami)
Sautrantikowie, tak samo jak wajbhaszikowie, uznają elementarne cząsteczki i niepodzielne
momenty świadomości jako istniejące realnie. Podobnie też  za z
ródło emocji uważają błędne
schwytanie przez "ja". Inaczej jednakże interpretują sposób postrzegania przedmiotów przez
świadomość. Według nich bezpośredni kontakt pomiędzy materialnymi, bezdusznymi
przedmiotami a świadomością duchową nie może istnieć, ponieważ mają one odmienną naturę.
Według ich podejścia umysł podobny jest do zwierciadła, w którym odbijają się przedmioty
zmysłów. To już nie przedmiot uchwycony jest przez świadomość, lecz obraz przedmiotu. Umysł
będący pod działaniem złudzenia cyklu egzystencji, nie pojmuje, że odbite przedmioty mają
narzucone na siebie wartościowania, które powodują przywiązanie do tego, co przyjemne i awersję
wobec tego, co takie nie jest. Nazywa się to pomieszaniem cyklu egzystencji. Co zaś do własnej
rzeczywistości samego przedmiotu, to uznaje się ją za ukrytą, ponieważ tak naprawdę nie może być
przez umysł pojęta.
Podejście medytacyjne hinajany
Wajbhaszikowie i sautrantikowie praktykują techniki uspokajania umysłu siamatha, celem
wyeliminowania zasłony zakłócających emocji, po czym wchodzą w stany czystego wchłonięcia
arhatów. Odcinają w ten sposób związki z samsarą i osiągają wyzwolenie.
Jednakże główną słabością tych systemów jest koncepcja realności materialnych przedmiotów. W
efekcie implikuje to, że kiedy już wszystkie istoty będą wyzwolone i osiągną stan buddy, to świat
materialny pozostanie taki jaki jest  jako pusty, istniejący całkowicie sam w sobie zbiornik. Taka
koncepcja wydaje się błędna i przez to niewłaściwe pojmowanie istnienia świata zjawiskowego
wajbhaszikowie i sautrantikowie nie mogą urzeczywistnić ostatecznego stanu buddy. Ta zasłona
świadomości zakrywająca Mądrość buddów może być oczyszczona tylko na drodze paramit
(mahajany). Należy zaznaczyć, że owe realistyczne koncepcje są dość bliskie niektórym prądom
nauki zachodniej.
Podejście mahajany
W mahajanie występują dwie główne szkoły filozoficzne: madhjamika i jogaczara, wyraz
nie
różniące się niektórymi poglądami; tutaj jednak nie są one wyróżnione, a filozofia mahajany
referowana jest w sposób bardzo ogólny.
Wyjaśnione zostało, że sautrantikowie odrzucają możliwość bezpośredniego kontaktu między
stałymi przedmiotami, a świadomością  i pod tym względem ich system filozoficzny jest
subtelniejszy niż poglądy wajbhaszików.
Z
ledząc obydwa poprzednie podejścia filozoficzne widzimy, że przyjmowanie braku egzystencji
grubych zjawisk prowadzi do zaprzeczenia istnienia pięciu zbiorów (skandh), które są podstawą
chwytania przez ego. Takie pojmowanie, poparte medytacją na nieistnienie ego, pozwala
wyeliminować wszystkie emocje wypływające z chwytliwości "ja", co daje w rezultacie uwolnienie
od zasłony emocji. Istoty osiągające stan arhata zostają w ten sposób wyzwolone z cyklu
uwarunkowanej egzystencji. Jednakże złapane w subtelną pułapkę przekonania o realności
elementarnych cząsteczek, nie są w stanie wyzwolić świadomości od subtelnej zasłony  a więc nie
będą mogły osiągnąć ostatecznego oświecenia umysłu buddy, który jest urzeczywistnieniem
"takości" (skr. dharmata) Mądrości. Budda nauczał o istnieniu elementarnych cząsteczek i
44
niepodzielnych elementów świadomości w celu doprowadzenia do wyzwolenia tych, którzy nie są
w stanie bezpośrednio rozpoznać pustości zjawisk i umysłu. Istoty te, medytując na nieistniejące
"ja" w zbiorach świadomości (skandhach), będą mogły osiągnąć stan arhata, który jest
wyzwoleniem od zasłony zakłócających emocji i stopniowo rozwinąć mądrość pierwotną (je-szes)
przez wyzwolenie świadomości od zasłony niewiedzy.
Ostateczny sens nauki Buddy zawiera się jednak w twierdzeniu, że prawdziwą przyczynę (istnienia)
świata zjawiskowego i istot stanowi umysł pozostający pod działaniem niewiedzy. Rzeczywistość
nie jest niczym innym, jak tylko złudzeniem29 umysłu, który dał się opanować przez grę własnych
wytworów. Wydają mu się one ukazywać na zewnątrz, oraz według dyspozycji i tendencji
karmicznych projektowane jest jakieś własne, szczególne pole doświadczenia zmysłowego:
ludzkiego, zwierzęcego, piekielnego lub boskiego.
W przeciwieństwie do systemów, które dopiero co przestudiowaliśmy, według mahajany świat
zjawiskowy jest wytworem umysłu, ponieważ nie może on powstać:
a) sam z siebie,
b) z jakiejś przyczyny zewnętrznej względem siebie,
c) jako kombinacja obu powyższych,
d) bez żadnej przyczyny w ogóle.
ad. a) Aby świat zjawiskowy mógł powstać sam z siebie, musiałby już istnieć. Nie byłoby wobec
tego żadnej konieczności stwarzania go na nowo.
ad. b) Nie może on być wytworem przyczyny zewnętrznej względem siebie samego, bo jeśli sam
nie istnieje, to jakiś zewnętrzny też nie może się pojawić. Aby inny był możliwy, musi istnieć "ja".
Tak więc, jeśli świat nie istnieje sam z siebie, to jak mogłaby istnieć jakaś przyczyna zewnętrzna [ Pobierz całość w formacie PDF ]