[ Pobierz całość w formacie PDF ]

313
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
flanko okazis neniaj protestoj aû agoj de reven¸o. Ili
estis simple nevideblaj, almenaû dumtage; kaj la homoj
rigardantaj trans la salamandrajn barilojn vidis nur sen-
finan kaj indiferente mu¸antan maron.  Vidu, la besta-
çoj, diradis la homoj malame,  tute ne montri¸as!
Kaj en çi tiun angoran silenton ekbruegis tiel noma-
ta Tertremo en Luiziano.
314
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
7. Tertremo en Luiziano
iutage  tio estis la dek-unuan de novembro je la
Tunua frumatene  estis sentebla en Nov-Orleano
impeta terskuo; kelkaj domaçoj en la negraj kvartaloj
ÿuti¸is; homoj panike kuris en la stratojn, sed la skuoj ne
plu ripeti¸is; nur feroce ekblovegis mu¸anta, kurta ciklo-
no, kiu frakasis fenestrojn kaj forbalais tegmentojn en la
negraj stratetoj; kelkdek homoj estis mortigitaj; poste
falis potenca ÿlimpluvego.
Dum la orleanaj fajrobrigadistoj ekveturis helpi en la
plej peze trafitaj stratoj, klakis telegrafoj el Morgan City,
Plaquemine, Baton Rouge kaj Lafayette: S.O.S.! Sendu
savkolonojn! Ni estas duone forbalaitaj pro tertremo kaj
ciklono; la digoj de Misisipo minacas breçi¸i; tuj ekspe-
du sapeistojn, ambulancojn kaj çiujn laborkapablajn vi-
rojn!  El Fort Livingstone venis nur lakona demando:
Allo, çu vi havas tian pridonacon?  Tuj poste venis de-
peÿo el Lafayette: Atenton! Atenton! Plej terure estas
trafita New Iberia. x
ajnas, ke estas interrompita la ko-
muniko inter Iberia kaj Morgan City. Sendu tien helpon!
 Tuj sekve telefonas Morgan City: Ni ne havas kom-
unikon el New Iberia. Versimile estas interrompitaj la
315
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
ÿoseo kaj la fervojlinio. Sendu ÿipojn kaj aviadilojn al
Vermillion Bay! Ni bezonas jam nenion. Ni havas prok-
simume tridek mortigitojn kaj cent vunditojn.  Tuje
venas telegramo el Baton Rouge: Ni havas informon, ke
plej terure New Iberia. Çefe zorgu New Iberia n. Çi tien
nur laboristojn, sed rapide, aû breçi¸os la digoj. Ni faras,
kio poveblas.  Tuj: Allo, allo, Shreveport, Natchito-
ches, Alexandria sendas helptrajnojn al New Iberia.
Allo, allo, Memphis, Winona, Jackson sendas trajnojn
trans Orleanon. Çiuj aûtoj veturigas homojn direkto di-
goj Baton Rouge.  Allo, çi tie Pascagoula. Ni havas plu-
rajn mortigitojn. Çu vi bezonas helpon?
Intertempe jam ekveturis fajrobrigadistaj veturiloj,
ambulancoj kaj helptrajnoj en la direkto al Morgan City
 Patterson  Franklin. Post la kvara matene venis la
unua pli preciza informo: La trako inter Franklin kaj
New Iberia, sep kilometrojn okcidente de Franklin, in-
terrompita per akvo; ÿajnas, ke tie esti¸is pro la tertre-
mo profunda fendo, ligita kun Vermillion Bay kaj in-
undita de maro. Kiom estis konstateble, la fendo de Ver-
million Bay penetras en direkto orientnordorienta, apud
Franklin ¸i kurbi¸as norden, enfluas la Grandan Lagon,
poste ¸i etendi¸as norden ¸is la linio Planquemine 
Lafayette, kie ¸i fini¸as en malnova lageto; la dua branço
de la fendo ligas la Grandan Lagon okcidente kun Lago
Napoleonville. La suma longo de la kavi¸o estas proksi-
316
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
mume okdek kilometroj, la lar¸o du ¸is dek unu kilome-
troj. Çi tie estis, probable, la centro de la tertremo. Oni
povas paroli pri miriga hazardo, ke la fendo evitis çiujn
iom grandajn lokojn. Malgraû tio la vivperdoj estas ver-
simile grandaj. En Franklin pluvfalis 60 centimetroj da
ÿlimo, en Patterson 45 centimetroj. Homoj el Atchafa-
laya Bay rakontas, ke dum la terskuo la maro regresis tri
kilometrojn, post kio ¸i îeti¸is al la bordo per ondo tri-
dek metrojn alta. Oni timas, ke sur la bordo pereis multe
da homoj. Kun New Iberia ankoraû nenia interkomuni-
ko.
Intertempe alveturis al New Iberia de okcidente traj-
no de la ekspedicio el Natchitoches; la unuaj informoj,
senditaj malrektvoje trans Lafayette kaj Baton Rouge,
estis teruraj. Jam kelkajn kilometrojn antaû New Iberia
la trajno ne povis plu, çar la trako estis obstrukcita de
ÿlimo. Fu¸intoj rakontas, ke proksimume du kilometrojn
oriente de la urbo aperti¸is ÿlimvulkano, kiu subite els-
putis amasegojn da maldensa, malvarma ÿlimo; New
Iberia onidire malaperis sub ÿlimtorento. Plua antaûeni-
ro en la mallumo kaj en la daûra pluvo ekstreme malfa-
cila. Kun New Iberia ankoraû nenia interkomuniko.
Samtempe venis informoj el Baton Rouge:
Sur la digoj de Misisipo laboras kelkmil viroj stop se
almenaû çesus pluvi stop ni bezonas pioçojn ÿovelilojn
317
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
veturilojn homojn stop ni sendas helpon al Plaquemine
ili estas en embarasa situacio tiuj fuÿuloj.
Depeÿo el Fort Jackson:
je la dua matene marondo forlavis de ni tridek domojn
ni ne scias kio ¸i estis proksimume sepdek homojn ¸i kune
forlavis nur nun mi riparis aparaton ankaû poÿtoficejon
¸i forportis allo rapide telegrafu kio fakte ¸i estis tele-
grafisto fred dalton allo dirigu al minnia lacoste ke nenio
okazis al mi nur ¸i rompis mian manon kaj la vestojn for-
portis sed çefe nur ke estas denove la aparato okey fred
El Post Eads venis la plej konciza informo:
ni havas mortigitojn burywood tuta estas forbalaita en
la maron
Intertempe  estis proksimume la oka matene  re-
venis la unuaj aviadiloj senditaj super la katastrofan te-
ritorion. La tuta bordregiono ekde Port Arthur (Teksa-
so) ¸is Mobile (Alabamo) onidire nokte estis inundita de
flusondo; çie oni vidas detruitajn aû dama¸itajn domojn.
Sudorienta Luizano (ekde la ÿoseo Lake Charles  Alex-
andria  Natchez) kaj la suda Misisipo (¸is la linio Jack-
son  Hattiesburg  Pascagoula) kuÿas sub ÿlimo. En
Vermillion Bay penetras en la landon nova margolfo
lar¸a çirkaû tri ¸is dek kilometrojn, etendi¸anta sinue en
la kontinenton kiel longa fjordo preskaû ¸is Plaquemi-
ne. New Iberia ÿajnas esti peze dama¸ita, sed oni vidas
multajn homojn, forÿovelantajn ÿlimon inundantan la
318
MILITO KONTRAÛ SALAMANDROJ
eLIBRO
domojn kaj vojojn. Alteri¸i ne eblis. La plej pezaj vivo-
perdoj estos versimile sur la marbordo. Apud Point au
Fer dronas vaporÿipo ÿajne meksika. Apud Chandeleur
Islands la maro estas kovrita de ruinoj. Pluvo çesas en la
tuta teritorio. Videblo bona.
La unuaj ekstraj eldonoj de la nov-orleanaj îurnaloj
aperis jam post la kvara matene; kun la progresanta tago
plii¸is novaj eldonoj kaj detaloj; çirkaû la oka matene la
îurnaloj alportis fotojn de la kataklisma teritorio kaj ma-
pojn de la nova margolfo. Je la oka tridek ili publikigis
intervjuon kun eminenta sismologo de la memfisa uni-
versitato d-ro Wilbur R. Brownell pri la kaûzoj de la ter-
skuoj en Luiziano. Provizore ni ne povas fari finajn kon-
kludojn, deklaris la renoma sciencisto, sed ÿajnas, ke çi
tiuj skuoj havas nenion komunan kun la vulkana aktive-
co, ¸is nun intensa en la mezmeksikia vulkana zono, si-
tuanta rekte kontraû la trafita teritorio. La hodiaûa ter-
tremo ÿajnas esti plivere de tektonika deveno, tio estas,
¸i estas kaûzita pro premo de montaraj masivoj: unu-
flanke de Rokmontaro kaj Sieramadro, aliflanke de la
Apalaça Montaro, al la vastega sinkaîo de la Meksikia [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]